خارپاشنه یا فاشئیت پلانتار

آیا تا به حال صبح‌ها وقتی از تخت پایین آمده‌اید، در اولین قدم‌ها احساس کرده‌اید چیزی تیز در پاشنه‌ی پایتان فرو می‌رود؟

خار پاشنه یا فاشئیت پلانتار یکی از شایع‌ترین علل درد پاشنه پا است که بر اساس آمار کلینیک‌های تخصصی ارتوپدی، حدود ۱۰٪ از مردم در طول زندگی خود این درد را تجربه می‌کنند. بسیاری از افراد در چنین شرایطی تصور می‌کنند شاید کفش‌شان مناسب نیست یا بیش از حد راه رفته‌اند. این درد ممکن است در ابتدا خفیف باشد و تنها صبح‌ها احساس شود، اما به مرور زمان می‌تواند به حدی برسد که حتی ایستادن ساده هم آزاردهنده شود. شناخت به‌موقع این عارضه، نخستین گام برای جلوگیری از آسیب‌های جدی‌تر در مچ و کف پاست. اگر شما یا یکی از نزدیکانتان چنین دردی را تجربه کرده‌اید، تا پایان این مطلب همراه ما باشید. در این مقاله با بیانی ساده اما علمی از زبان متخصص خار پاشنه درباره‌ی علل، تفاوت‌ها، عوامل خطر و باورهای اشتباه پیرامون خار پاشنه صحبت می‌کنیم.

خار پاشنه یا فاشئیت پلانتار دقیقاً چیست و چرا باعث درد پاشنه پا می‌شود؟

فاشئیت پلانتار در واقع التهاب در نوار بافتی محکمی به نام فاسیای کف پا است. این بافت از پاشنه تا انگشتان امتداد دارد و هنگام راه رفتن، وزن بدن را بین بخش‌های مختلف پا تقسیم می‌کند. در ایستادن‌های طولانی مدت، چاقی و یا کفش نامناسب فاسیا تخت فشار قرار گرفته و فیبرهای آن دچار پارگی ریز و التهاب خواهند شد.

البته بدن بلافاصله برای ترمیم این بافت‌ها تلاش می‌کند اما چون قرار نیست بدن در استراحت مطلق قرار بگیرد و این فشارها ادامه پیدا می‌کند التهاب شدیدتر شده و موجب درد در پاشنه پا می‌شود، اما دلیل اینکه افراد در قدمهای اول به خصوص در صبح این درد را بیشتر احساس میکنند این است که فاسیا در زمان خواب و استراحت سفت تر شده و با اولین حرکت دوباره تحت کشش قرار می‌گیرد.

به همین دلیل است که افرادی که به مجموعه ما مراجعه میکنند و مشکلات خود را با ما درمیان می‌گذارند می‌گویند که در ابتدا فقط یک سوزش خفیف را حس می‌کردند اما با گذر زمان و توجه نکردن به آن و عدم رعایت سبک زندگی درست مثل استفاده از کفش و کفی مناسب و چاقی و .. به درجه ای رسیده اند که متاسفانه حتی  راه رفتن‌های کوتاه برایشان سخت شده است. پیشنهاد ما به شما تشخیص و مراجعه زود به هنگام و تغیییر سبک زندگی است تا خدای نکرده درگیر مشکلات حادتر و غیر قابل جبران نشوید

آیا خار پاشنه واقعاً استخوان اضافه است؟ باورهای غلط درباره فاشئیت پلانتار

یک باور اشتباه در بین افراد این است که خار پاشنه همان استخوان اضافه است که باید جراحی شود، اما در بیشتر مواقع این درد در پاشنه پا بخاطر رشد استخوانی نیست بلکه ناشی از التهاب فاسیای کف پا است. از طرفی خارپاشنه همیشه با درد همراه نیست و به دلیل رسوب کلسیم در محل اتصال فاسیا به استخوان پاشنه رخ می‌دهد.

اما باتوجه به توضیحات ذکر شده خبر خوب این است که در بیشتر مواقع این دردها در اثر التهاب بافت نرم است و بدون تلاش برای حذف خار و با کاهش التهاب و اصلاح فشارهای مکانیکی پا  تا حدود زیادی می‌توان درد را کاهش داد. همین امر باعث اهمیت انتخاب بهترین پزشک فوق تخصص مچ پا بوده تا تشخیص درست توسط وی صورت بگیرد.

احساس درد صبحگاهی پاشنه پا نشانه چیست؟ بررسی علمی فاشئیت پلانتار

اگر هنگام بیدار شدن از خواب احساس می‌کنید پاشنه‌تان تیر می‌کشد، احتمال بالایی وجود دارد که با فاشئیت پلانتار روبه‌رو باشید. علت این درد صبحگاهی، کوتاه شدن فاسیا در زمان استراحت است.

وقتی از جای خود بلند می‌شوید، این بافت ناگهان کشیده می‌شود و فیبرهای ملتهب تحریک می‌شوند. پس از چند دقیقه راه رفتن، درد معمولاً کمتر می‌شود، که علت آن افزایش جریان خون است. اما در پایان روز، مخصوصاً بعد از فعالیت زیاد، و عدم رعایت و نداشتن سبک زندگی و لایف استایل مناسب درد دوباره بازمی‌گردد.

هشدار: اگر این درد بیش از دو هفته ادامه داشته باشد، آن را نادیده نگیرید. زیرا در این شرایط درمان ‌های خانگی کافی نبوده و صرفا موجب پنهان کردن درد و مشکل به صورت موقت بوده اند درحالیکه التهاب همچنان پابرجاست و در نهایت می‌تواند به آسیب مزمن منجر شود.

چه تفاوتی بین خار پاشنه و التهاب فاسیای کف پا وجود دارد؟

همان‌طور کهه قبلا اشاره شد هرچند این دو اصطلاح اغلب به جای هم استفاده می‌شوند، اما تفاوت مهمی دارند.
خار پاشنه زائده‌ای است استخوانی که گاهی در محل اتصال فاسیا به استخوان پاشنه شکل می‌گیرد. اما در مقابل فاشئیت پلانتار یک التهاب در بافت نرم است که باعث ایجاد درد می‌شود.

به بیان ساده‌تر، فاشئیت پلانتار می‌تواند بدون وجود خار ایجاد شود، اما خار پاشنه معمولاً نتیجه‌ی التهاب مزمن است.
تعیین اینکه درد ناشی از کدام عامل است، تنها با معاینه‌ی دقیق و گاهی تصویربرداری مشخص می‌شود. پزشک متخصص پا یا پزشک متخصص مچ پا، می‌تواند تفاوت را تشخیص دهد و مسیر درمان مناسب را مشخص کند.

چرا فاشئیت پلانتار در میان زنان و افراد با کف پای صاف شایع‌تر است؟

زنان، به‌ویژه آن‌هایی که از کفش‌های پاشنه‌دار یا تنگ استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض این عارضه قرار دارند.
کف پای صاف نیز باعث می‌شود فاسیا بیشتر تحت کشش قرار گیرد. این فشار اضافی در طولانی مدت باعث التهاب می‌شود.

در دوران بارداری، به دلیل افزایش وزن و تغییر در نحوه‌ی توزیع فشار بدن، احتمال بروز درد پاشنه افزایش پیدا کرده و به همین دلیل، توجه به کفش مناسب و بررسی وضعیت کف پا در زنان اهمیت ویژه‌ای دارد.

اگر احساس درد در پاشنه پا دارید، حتی اگر خفیف باشد، بهتر است توسط پزشک معاینه شوید. زیرا تشخیص زودهنگام می‌تواند از ایجاد التهاب مزمن جلوگیری کرده و در نهایت مانع از شکل‌گیری خار پاشنه ‌می‌شود.

نقش کفش نامناسب و اضافه وزن در ایجاد فاشئیت پلانتار چیست؟

فشار بیش از حد به کف پا یکی از علل اصلی التهاب فاسیای کف پا می‌باشد.
کفش‌هایی با کف سفت، پاشنه بلند یا بدون قوس حمایتی، وزن بدن را به‌درستی پخش نمی‌کنند و باعث کشش بیش از حد فاسیا می‌شوند.

از سوی دیگر، اضافه وزن نیز فشار عمودی را بر استخوان پاشنه افزایش می‌دهد. در طول روز، این فشارهای مداوم  باعث میکروپارگی و التهاب مزمن می‌شوند.

در مجموعه تخصصی ما، خوشبختانه بیماران زیادی تنها با اصلاح کفش و کنترل وزن، کاهش چشمگیر درد را تجربه کرده‌اند. کفش‌هایی با پاشنه ۲ تا ۳ سانتی‌متری و قوس داخلی نرم معمولاً برای پیشگیری از این عارضه میواند کمک کننده باشد.

چگونه بدن به مرور زمان منجر به تشکیل خار پاشنه می‌شود؟

زمانی که فاسیای کف پا به‌صورت مزمن دچار التهاب باشد، بدن برای ترمیم ناحیه‌ی آسیب‌دیده، شروع به رسوب دادن کلسیم در محل اتصال فاسیا به استخوان پاشنه می‌کند. این روند به‌تدریج باعث شکل‌گیری زائده‌ای استخوانی می‌شود که به آن خار پاشنه می‌گویند.

در ابتدا ممکن است بدون علامت باشد، اما اگر التهاب ادامه پیدا کند، این زائده بافت‌های اطراف را تحریک کرده و درد بیشتر می‌شود. اما این نکته حائز اهمیت است که وجود خار در عکس رادیولوژی همیشه به معنی نیاز به جراحی نیست. بیشتر بیماران با اصلاح سبک زندگی و کاهش التهاب، بدون نیاز به عمل جراحی بهبود می‌یابند. نا گفته نماند که این امر نیاز به تشخیص درست و مراجعه زود به هنگام دارد به همین دلیل با تجربه ای اولیه، معمولا بعد از دو هفته حتما باید به پزشک مربوطه مراجعه کرد.

ارتباط بین فعالیت‌های روزمره و ایجاد التهاب در فاسیای کف پا

برخی از افراد بیشتر در معرض فاشئیت پلانتار هستند، به طور مثال:

• برخی مشاغل مانند معلمان، پرستاران و فروشندگان که ساعات زیادی ایستاده کار می‌کنند.
• ورزش‌هایی مثل دویدن روی سطوح سخت یا پریدن مکرر نیز فشار زیادی به فاسیا در این ورزشکاران وارد می‌کند.
• عادت‌هایی مثل راه رفتن بدون کفش در خانه یا پوشیدن دمپایی تخت که می‌توانند به مرور باعث تحریک این بافت شوند.

برای جلوگیری از این وضعیت، توصیه می‌شود پس از فعالیت زیاد، حرکات کششی کف پا و ساق انجام دهید و از کفش‌هایی با کفی نرم استفاده کنید.

از درد ناگهانی تا التهاب مزمن: مسیر شکل‌گیری فاشئیت پلانتار

در مراحل ابتدایی، ممکن است فقط درد خفیفی پس از فعالیت احساس شود. اگر در این مرحله استراحت کافی و مراقبت انجام نشود، التهاب ادامه می‌یابد و درد به‌تدریج دائمی می‌شود.
در نهایت، ممکن است فرد حتی در حالت استراحت نیز درد را احساس کند.

این مسیر تدریجی معمولاً ماه‌ها طول می‌کشد و در صورت بی‌توجهی به آن، باعث تغییر در نحوه‌ی راه رفتن، درد زانو یا حتی کمر می‌شود. بنابراین، مراجعه به پزشک در مراحل اولیه  از بروز مشکلات زنجیره‌ای جلوگیری می‌کند.

چرا بعضی افراد با وجود خار پاشنه هیچ دردی ندارند؟

همان طور که قبلا هم در متن اشاره شد وجود خار پاشنه لزوماً به معنی وجود درد نیست. در بسیاری از افراد، خارپاشنه به‌صورت تصادفی در عکس دیده می‌شود ولی هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. علت این تفاوت در افراد در نحوه‌ی واکنش بافت‌های اطراف به زائده استخوانی است.

اگر التهاب وجود نداشته باشد، خار پاشنه ممکن است بی‌علامت باقی بماند. اما زمانی که فشار یا التهاب در فاسیا فعال شود، درد ظاهر می‌شود.
به همین دلیل، درمان تنها بر اساس عکس رادیولوژی صحیح نیست و باید بر پایه‌ی علائم بالینی و معاینه‌ی پزشکی توسط پزشک متخصص مربوطه انجام گیرد.

جمع‌بندی و توصیه پایانی

خار پاشنه یا فاشئیت پلانتار، اگرچه یکی از شایع‌ترین علل درد پاشنه پا است، اما خوشبختانه در بیشتر موارد قابل پیشگیری و کنترل است.
کلید اصلی درک درست از علت درد و اقدام به‌موقع است. انتخاب فوق تخصص مچ پا دکتر بابک اتوکش که یک پزشک باتجربه و متبحر هستند، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در تشخیص دقیق و جلوگیری از درمان‌های اشتباه داشته باشد.

به یاد داشته باشید که بدن شما پیام می‌دهد؛ درد پاشنه هم یکی از همین پیام‌هاست. با توجه، مراقبت و مشورت با پزشک، می‌توانید دوباره با آرامش و بدون درد راه بروید.

درباره کلینیک تخصصی پا دکتر بابک اتوکش

کلینیک تخصصی پا دکتر بابک اتوکش با بهره‌گیری از دانش روز، تجهیزات مدرن و تجربه‌ی طولانی در درمان مشکلات مچ و پاشنه پا، یکی از مراکز تخصصی برتر در تهران است.
در این مرکز، ارزیابی دقیق ساختار پا، تشخیص افتراقی بین خار پاشنه و سایر علل درد، و طراحی برنامه‌های مراقبتی شخصی‌سازی‌شده برای هر بیمار انجام می‌شود.

اگر مدتی است از درد یا سوزش پاشنه رنج می‌برید، معاینه‌ی تخصصی می‌تواند نقطه‌ی آغاز بازگشت به زندگی بدون درد باشد.