آسیب دیدگی لیسفرانک زمانی ایجاد می‌شود که، استخوان‌های میانی پا شکسته و رباط‌های حمایت‌کننده آن نیز پاره شوند. شدت این آسیب می‌تواند از یک آسیب دیدگی ساده تا یک آسیب دیدگی پیچیده که شامل شکستگی بسیاری از مفاصل میانی و استخوان‌های پا می‌شود، متغیر باشد. ژاک لیسفرانک د سنت مارتین نام یک جراح فرانسوی است که در دهه 1800 در ارتش ناپلئونی خدمت می‌کرده و متوجه جراحات میانی پا در سربازان سواره نظام می‌شود. به همین دلیل نام این آسیب دیدگی لیسفرانک گذاشته شده است. حتما دقت داشته باشید که به راحتی می‌توان آسیب دیدگی میانی پا را پا یک رگ به رگ اشتباه گرفت، به خصوص اگر این آسیب به دلیل سقوط مستقیم از ارتفاع و پیچ خودگی ایجاد شده باشد. آسیب دیدگی لیسفرانک حتی اگر خیلی ساده هم باشد، ممکن است برای بهبودی نیاز به چندین ماه استراحت و جراحی داشته باشد.
آناتومی پا و قسمت میانی آن
قسمت میانی پا دقیقا در وسط پا قرار دارد و شامل مجموعه‌ای از استخوان‌های کوچک و بلندی می‌شود که تا انگشتان پا کشیده می‌شوند و تشکیل دهنده قوس بالای پا هستند. استخوان‌های مجموعه مفصلی لیسفرانک به وسیله رباط‌های بسیار قوی که در سرتاسر و پایین پا کشیده شده‌اند، در جای خود قرار می‌گیرند. با این حال، هیچگونه بافت همبندی میان متاتارس اول و دوم وجود ندارد و به همین دلیل است که سقوط پیچشی می‌تواند موجب شکستگی یا جا به جایی این استخوان‌ها شود. مجموعه مفصلی لیسفرانک حرکت بسیار کمی دارد و موجب تثبیت قوس پا هنگام راه رفتن می‌شود. این مجموعه نیروی ایجاد شده توسط عضلات ساق پا را به جلوی پا انتقال می‌دهد و اگر آسیب دیدگی آن به درستی درمان نشود، منجر به ایجاد ناپایداری قوس پا و صافی کف پا می‌گردد.
علت آسیب دیدگی میان پا
آسیب دیدگی لیسفرانک علت‌های مختلفی دارد و از جمله مهم‌ترین این علت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سقوط از ارتفاع
- چرخش یا پیچ خوردن پا
- فرود آمدن یک بازیکن پشت پای بازیکن دیگر در فوتبال
- وارد شدن ضربه مستقیم
- برخورد وسیله نقلیه موتوری
- علائم آسیب دیدگی لیسفرانک
- شایع‌ترین علائم آسیب دیدگی میان پا عبارت است از:
- درد و تورم در قسمت بالای پا
- کبودی در بالا و پایین پا
- درد شدید در قسمت میانی پا که با ایستادن و راه رفتن تشدید می‌یابد.
اگر درد و تورم با روش‌های درمانی غیر جراحی از جمله استراحت، قرار دادن کمپرس یخ و بالاتر از سطح بدن قرار دادن پا تسکین نیابد و فرد توانایی راه رفتن یا قرار دادن وزن بدن بر روی پای آسیب دیده را نداشته باشد، حتما باید به متخصص مراجعه کند.
معاینه و نحوه تشخیص پزشک
- پزشک پس از صحبت با بیمار در مورد علائم و بحث در مورد نگرانی‌های او، پا و مچ پا را معاینه می‌کند و آزمایش‌های فیزیکی مورد نیاز را انجام می‌دهد.
- سپس پزشک برخی از علائم بسیار مهم از جمله کبودی که در امتداد پایین پا، حساسیت به لمس در امتداد قسمت میانی پا، درد با معاینه استرس در قسمت میانی پا، درد با تست کلید پیانو که با بالا و پایین کردن انگشتان پا همراه است و ایستادن بر روی یک پا و انگشتان پا را بررسی می‌کند.
- بیمار به دستور پزشک تست‌های تصویر برداری مختلفی از جمله اشعه ایکس،ام آر آی و سی تی اسکن را انجام می‌دهد. البته لازم به ذکر است که، پزشک برای تشخیص شکستگی‌ها و موقعیت استخوان‌ها در آسیب دیدگی میانی پا معمولا از اشعه ایکس استفاده می‌کند.
روش‌های درمان آسیب دیدگی لیسفرانک
روش‌های درمانی که متخص برای درمان آسیب دیدگی لیسفرانک در نظر می‌گیرد به شدت آسیب بستگی دارد و معمولا شامل موارد زیر می‌شود:
درمان غیر جراحی
اگر هیچگونه شکستگی یا در رفتگی در مفصل وجود نداشته باشد و رباط‌ها در وضعیت خوبی قرار داشته باشند، روش‌های درمانی غیر جراحی برای بهبود وضعیت بیمار مناسب خواهد بود. این روش‌ها به شرح زیر است:
گچ گرفتن پا به مدت 6 تا 8 هفته
استراحت و عدم قرار دادن وزن بر روی پای آسیب دیده
مصرف دارو
استفاده از عصا و…
در این مرحله، متخصص مرتب وضعیت بیمار را پیگیری می‌کند و برای اطمینان از بهبودی کامل، از او می‌خواهد مجددا عکس‌های اشعه ایکس بگیرد. اگر در این مرحله استخوان‌های آسیب دیده جا به جا شوند، عمل جراحی بر روی پا انجام می‌شود.
درمان جراحی
برای آسیب‌هایی که شکستگی در آن موجب جابجا شدن استخوان‌ها و ناپایداری مفصل می‌شود، عمل جراحی با هدف تنظیم مجدد مفاصل، بازگرداندن استخوان‌های شکسته به وضعیت طبیعی و ثبات قسمت میانی پا صورت می‌گیرد. جراحی میان پا روش‌های مختلفی دارد که مهم‌ترین این روش‌ها به شرح زیر است:
جراحی باز تثبیت داخلی
در این روش، جراح برش در بالای پا ایجاد می‌کند و با استفاده از آن ابتدا استخوان‌ها را در جای خود قرار داده و سپس آن‌ها را با صفحات یا پیچ در جای خود محکم می‌کند. ممکن است برخی از این صفحات طبق نظر پزشک و با گذشت 3 تا 5 ماه نیاز به حذف یا برداشتن داشته باشند.
فیوژن میانی پا
در این روش، جراح غضروف‌ها را از استخوان‌ها جدا کرده و از صفحات فلزی و پیچ برای فشرده کردن آن‌ها به یکدیگر استفاده می‌کند. جراحی فیوژن میانی پا با هدف تراز کردن مجدد استخوان‌های آسیب دیده و ترمیم آن‌ها انجام می‌شود و نیازی به برداشتن صفحات فلزی و پیچ ندارد.
مدت زمان بهبودی
هدف از درمان هر بیمار، پایداری قسمت میان پا و کاهش درد بیمار است، به طوری که بیمار بتواند به فعالیت‌های قبل از آسیب خود بازگردد. برای رسیدن به این هدف، پزشکان از روش‌های درمانی مختلفی مناسب با وضعیت و شرایط بیمار استفاده می‌کنند. مدت زمان بهبودی در بیمارانی که دچار شکستگی میان پا شده‌اند حدود 6 ماه تا یکسال طول می‌کشد. برخی از بیماران ممکن است حتی پس از عمل جراحی موفقیت‌آمیز همچنان درد را تجربه کنند و برخی از ورزشکاران نیز ممکن است هرگز به سطح ورزشی قبلی خود باز نگردند. با وجود تثبیت استخوان‌ها در جراحی و بهبود وضعیت بیمار، ممکن است بیمار به دلیل آسیب و تخریب غضروف‌ها دچار آرتریت و درد‌های مزمن ناشی از آن شود.