در این مطلب به توضیح مختصری درباره مچ پا و کارکرد های آن و آناتومی مچ پا می پردازیم. در این قسمت به ساختار پا و استخوان های موجود در آن می پردازیم. مچ پا شامل چندین استخوان، ماهیچه، رباط و بافت های نرم است. این شامل استخوان های پاشنه، پهلو، ساق پا، پنجه پایی و پنج انگشت پا می شود.
استخوان های مچ پا عبارتند از:
- استخوان پهلو
- استخوان های ساق پا (نیمه بالایی و نیمه پایینی)
- استخوان پایه (که به دو بخش پایینی و بالایی تقسیم می شود)
- استخوان های پنجه پایی (که شامل پنج استخوان کوتاه است)
- استخوان های مچ پا (که شامل 7 استخوان است)
همچنین، ماهیچه های مچ پا شامل ماهیچه های طولی و عرضی هستند که از پشت و جلوی مچ پا عبور می کنند و بافت های نرم شامل رباط ها، عضلات و اعصاب می باشند.
استخوان های مچ پا
استخوان های مچ پا شامل هفت استخوان کوچک است که به صورت دو ردیف از هم قرار گرفته اند. این استخوان ها عبارتند از:
- استخوان پیشانی (Talus): این استخوان در بالای پایین ترین قسمت استخوان ساق پا قرار دارد و از ارتباط با استخوان پهلو و پایین ترین استخوان پاشنه برخوردار است.
- استخوان پایینی پاشنه (Calcaneus): این استخوان در پایین ترین قسمت استخوان ساق پا قرار دارد و با استخوان پیشانی در ارتباط است.
- استخوان های کوتاه مچ (Navicular): این استخوان در بالای استخوان پایینی پاشنه قرار دارد و با استخوان پیشانی و استخوان های پنجه پایی در ارتباط است.
- استخوان های پنجه پایی (Cuboid): این استخوان در جانب بیرونی پایین ترین قسمت مچ پا قرار دارد و با استخوان های کوتاه مچ و استخوان پنجه پایی دیگر در ارتباط است.
- استخوان های کوتاه مچ داخلی (Cuneiforms): این سه استخوان در بالای استخوان پایینی پاشنه و در جانب داخلی مچ پا قرار دارند و با استخوان های کوتاه مچ و استخوان پیشانی در ارتباط هستند.
با همکاری هم، این استخوان ها به شکل یک کفش برای پایهای ما ایجاد می کنند.
با قرار گرفتن 4 استخوان در نزدیکی یکدیگر مچ پا شکل گرفته است.
استخوان های تیبیا یا همان درشت نی و استخوان های فیبولا یا همان نازک نی در قسمت بالایی واقع شده اند.
بین استخوان های درشت نی و نازک نی مفصل تیبیوفیبولار (Inferior tibiofibular joint ) تشکیل شده است.
تیبیا و فیبولا در کنار یک دیگر بخش فرو رفته ای را تشکیل می دهند که در قسمت بالایی استخوان تیبا واقع شده است.
این قسمت که با نام پلافوند شناخته می شود بین قوزک های پا قرار دارد.
درون این بخش مقعر شکل، استخوانی به نام تالوس (قاپ) وجود دارد.
این استخوان ها در کنار یک دیگر منجر به تشکیل مفصل تالوکرورال می شود.
این مفصل با نام های دیگری نیز همچون مفصل مورتیس یا مفصل انکل شناخته می شود.
لازم به توضیح است مفصل تالوکرورال به طور لولایی عمل می کند از این رو نام مورتیس بر روی آن نهاده شده است.
چهارمین استخوانی که در قسمت مچ واقع شده است استخوان پاشنه نام دارد.
این استخوان در پایین استخوان قاپ واقع شده است.
مفصل بین استخوان پاشنه و استخوان قاپ را مفصل ساب تالار می نامند.
برای اطلاع از عوامل شکستگی مچ پا به مقاله مورد نظر بروید.
غضروف های مچ پا
لازم به توضیح است که به بافت لغزنده سفیدی که قوام پلاستیک مانند دارد غضروف می گویند.
بافت غضروفی باعث ایجاد لغزندگی قسمت های در کنار هم قرار گرفته استخوان ها می شود و حرکت آن ها را راحت تر می سازد.
با توجه به این که بخش پایینی استخوان پاشنه پایین تر استخوان در بدن می باشد از این رو در زمان گام برداشتن تمام نیروی وزن بدن به این بخش وارد می شود.
به همین دلیل این سطح با غضروف پوشیده شده است.
علاوه بر سطح زیرین بخش بالایی استخوان های پاشنه نیز از غضروف های مفصلی ساخته شده اند.
رباط یا لیگامان چیست؟
رباط یا لیگامان، نوعی بافت نرم است که استخوان ها را به هم متصل می کند و در حفظ استحکام و پایداری مفصل نقش دارد. رباط ها در مفاصلی که حرکت زیادی دارند و یا در مفاصلی که برای حفظ پایداری نیاز به اتصال استخوان ها به هم دارند، وجود دارند.
رباط ها به دو دسته تقسیم می‌شوند: رباط‌های داخلی یا اندرونی و رباط‌های بیرونی یا خارجی. رباط‌های داخلی در داخل مفصل قرار دارند و برای حفظ پایداری و جلوگیری از حرکت غیرطبیعی استخوان‌ها درون مفصل، مورد استفاده قرار می‌گیرند. رباط‌های بیرونی در خارج مفصل قرار دارند و برای حفظ پایداری مفصل و جلوگیری از حرکت اضافی استخوان‌ها در خارج مفصل، استفاده می‌شوند.
رباط‌ها در صورتی که مورد آسیب قرار گیرند، ممکن است باعث ناتوانی و درد در مفصل شوند. درمان آسیب رباط‌ها شامل استراحت، فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب و در موارد شدیدتر، عمل جراحی می‌شود.
آناتومی رباط های مچ پا
رباط های متصل کننده استخوان های مچ پا در دو نوع رباط های داخلی (دلتوئید) و رباط های خارجی می باشند.
رباط های بخش خارجی شامل رباط های زیر می شوند.
- رباط تالوفیبولار
- رباط کالکانئوفیبولار قدامی
- رباط تالوفیبولار خلفی
استخوان های تیبیا و فیبولا نیز به وسیله رباط های زیر به یکدیگر متصل می شوند.
- رباط بین استخوانی یا اینتراوسئوس
- رباط خلفی فیبولار
- رباط تیبیوفیبولار قدامی تحتانی
- رباط تیبیوفیبولار خلفی تحتانی
- رباط عرضی
سندسموز چیست؟
این رباط ها همانند پرده ای در بین استخوان های تیبیا و استخوان های فیبولا و در تمام استخوان کشیده شده است.
به محل قرار گیری این دو استخوان در کنار یک دیگر سندسموز می نامند. این عضو یک مفصل می باشد که حرکت آن بسیار کم و محدود است.
به بافتی که در اطراف مچ پا قرار گرفته کپسول مفصلی می گویند. بخش درونی این عضو از لایه ای به نام پرده سینوویال تشکیل شده است.
این پرده وظیفه ساخت مایع سینوویال را دارد که وظیفه این مایع لغزنده نمودن غضروف ها و همچنین تغذیه رسانی به آن ها می باشد.
بیومکانیک مچ پا
بیومکانیک حرکت های بدن را وصف می نماید. که شامل حرکت های مفصل مچ پا، حرکت های پا، حرکت های انگشتان می شود.
مچ پا دو نوع حرکت انجام می دهد یکی حرکت به سمت جلو ساق و دیگری حرکت به سمت پشت ساق.
حرکت اول را دورسی فلکشن و حرکت دومی را پلانتار فلکشن می نامند.
حرکت پلانتار فلکشن همراه با وارونگی پا انجام می شود و حرکت دورسی فلکشن با برگرداندن پا همراه است.